W księgach ziemskich w tych czasach zapisywano obrót ziemią, procesy o dobra ziemskie, testamenty, jak i sprawy prawa karnego m.in. napady, kradzieże. Marzeniem jest, aby znalazł się w Opolu ktoś, kto to samo zrobi z księgami opolskimi.
A historia zaczyna się tak…
W związku z badaniami dotyczącymi kuźnic na rzece Jemielnicy w latach 1500-1600, znajdujemy w opolskich księgach ziemskich nazwiska osób powiązanych z produkcją żelaza w naszym lokalnym zagłębiu hutniczym: ród Boryńskich z Ostropic, Talkenbergów z Ciecierzyna, Adama Kuschnika, który jest mistrzem młotowym w Kadłubie, a potem buduje w roku 1590 kuźnię w Domaradzu, gwarka Baltazara Zawiszy (więcej o tym na blogu kadłub.com).
W roku 1640 na horyzoncie pojawia się wielkopolski ród Rapackich. Pewien Hieronymus Rapazki z huty w Osieku kupuje rudy żelaza z kopalń nad Kłodnicą w Koźlu, o czym pisze Weltzel w historii miasta Koźla. W roku 1656 chyba ten sam Hironymus Rapazki von Rapaz na majątku Rozmierka kupuje majątek Nieder Kuhnern (dziś Konary w powiecie strzelińskim). Po jego śmierci majątek dziedziczy córka Anna, żona Andreasa Schimonsky. Nazwiska Schimonsky i Rapatzki w tym brzmieniu występują w opolskich księgach ziemskich. Jednakże w księgach wielkopolskich rody te nazywają się Rapacki i Siemiński. I są one aktorem w sporze o… Rozmierkę w księstwie opolskim.
Oto chronologia tego sporu
We wpisie z roku 1692 w księdze ziemskiej konińskiej czytamy: Stefan Wierusz Walknowski, mąż Marjanny Siemińskiej (u nas znanej jako Schimonsky), córki Andrzeja Siemińskiego i Anny z domu Rapackiej, skarży się na Jana Gorzeńskiego, drugiego męża swej teściowej, że zagarnął jej majątek i „przywiódł” do sprzedania dóbr Rozmierka w księstwie opolskim, a potem sumy lokował na wsi Rudniki pod Wieluniem i na wsiach Chlewo i Książenice w powiecie ostrzeszowskim. Żonę „przywiódł do rezygnowania Andrzejowi Nowowiejskiemu dóbr Psary za 44 000 i za tę sumę kupił dla siebie wieś Strzydzów od Krzysztofa Karskiego w województwie kaliskim”.
Około roku 1693 Gorzeński umiera, wtedy w księdze ziemskiej konińskiej skarży się już sama wdowa: „Anna Rapacka, wdowa po Andrzeju Siemieńskim i wdowa po Janie Gorzeńskim, zeznaje, że mąż jej bezprawnie z krzywdą dzieci z pierwszego małżeństwa majątek Rozmierka w księstwie opolskim sprzedał a cenę ponad 62 tysięcy i pieniądze sprowadził do Polski i polokował na majątku Chlewo, Książenice i inne pod Wieluniem”.
Kim jest ów mość Jan Gorzeński?
Jan Gorzeński herbu Nałęcz (1626–1694) był polskim szlachcicem, wojskowym i politykiem związanym z Janem III Sobieskim (zob. Pietrzak, In the Service at Sobieski: the Political and Military Activity of Jan Gorzeński). Urodził się w Wielkopolsce, w rodzinie średniozamożnej szlachty. W młodości należał do wspólnoty Braci Czeskich, co wpłynęło na jego edukację i przekonania religijne.
Kariera Gorzeńskiego nabrała tempa podczas potopu szwedzkiego, choć jego przejście na stronę szwedzką przyniosło mu infamię, którą zdjęto w 1659 roku. W późniejszych latach stał się lojalnym współpracownikiem Sobieskiego, pełniąc funkcję pułkownika gwardii konnej królewskiej oraz uczestnicząc w kampaniach wojskowych przeciwko Tatarom, Turkom i Kozakom.
Jego zdolności dowódcze oraz zaangażowanie w obronę Rzeczypospolitej przyczyniły się do sukcesów militarnych Sobieskiego. Był też jednym z najwierniejszych współpracowników Sobieskiego, wspierając jego politykę i działania na arenie międzynarodowej. Był elektorem Sobieskiego w 1674 roku, co pomogło w jego wyborze na króla Polski.
W ostatnich latach życia Gorzeński aktywnie angażował się w walkę polityczną z rodem Sapiehów, którzy stanowili opozycję wobec dworu Sobieskiego. Jego działania miały na celu ochronę interesów królewskich.
Władza i kobiety
Oprócz zdolności politycznych i militarnych Gorzeński posiadał też talent „matrymonialny”. Dzięki swoim małżeństwom zyskiwał wiele, zarówno pod względem majątkowym, jak i politycznym.
W 1651 roku Jan poślubił Ewę Bronikowską, która wniosła do związku posag w wysokości 8 tysięcy złotych polskich. To małżeństwo zapewniło mu stabilność finansową w początkowym okresie jego kariery. Po śmierci pierwszej żony, Jan ożenił się z Elżbietą Sobieską, wdową po Władysławie Denhoffie. Elżbieta była krewną Jana III Sobieskiego, co umocniło pozycję Gorzeńskiego w kręgach dworskich. Dzięki temu małżeństwu Jan zyskał dostęp do starostwa starogardzkiego oraz innych majątków, takich jak dzierżawa majątku Tajno na Podlasiu. Elżbieta wniosła do związku znaczne wpływy polityczne i majątkowe, co pozwoliło Gorzeńskiemu na dalszy rozwój kariery. Trzecia żona w posagu wniosła posiadłości na Śląsku, między innymi majątek Rozmierka, którą Jan sprzedał i za którą dostał od Colonny niebagatelną sumę 16 000 talarów. Dla porównania – w roku 1674 Colonna zapłacił za majątek Grodzisko i Kadłub tylko 1308 talarów.
Po śmierci Gorzeńskiego w roku 1693 oszukana żona zaczyna wyprzedawać majątek, który mąż nabył za jej pieniądze z Rozmierki. Księga ziemska zawiera wpis, że „Anna Rapacka, córka Adama Rapackiego i Agnieszki Kurczewskiej, wdowa po Andrzeju Siemieńskim, wdowa po Janie Gorzenskim sprzedaje wieś Kurczew”. W 1704 roku ceduje ona mężowi swojej córki Stefanowi Wierusz Walknowskiemu dziedzicowi wsi Słasko sumę pewną.
Wygląda na to, że dopiero po śmierci drugiego męża Anna Rapacka dopięła swego i odzyskała swoje pieniądze dla siebie i dla córki.
Czytaj wszystkie najważniejsze informacje z powiatu strzeleckiego. Kup aktualne e-wydanie "Strzelca Opolskiego"!
Komentarze